कथा -पटाक्षेप
कथाकार -अजित क्षेत्री
प्रकाशन मिति - 09-01-2017
उमेरले बैंशको फूल फुलाउन नपाउँदै उसको बिहे भयो ।
भर्खरै कोपीला लागेको आरुको फूल जस्तै थिई, सलक्कको जीऊ । उमेर पुग्नु अगाबै अंगहरू भरिएर आए । जता जान्थी उतै भमरा पछि लाग्थे । तर ऊ बेखबर थिई, फक्रिन लागेको आफ्नो जवानीको बास्ना डाँडा पारिसम्म पुगेछ । एकदिन भारतीय सेनामा कार्यरत युवक माग्न आए । कुराकानी मिल्यो र अन्ततः सामान्य रीतले बिहे पनि भयो । पुतली झैं बाबुआमाको काखमा हुर्किँदै गरेकी मैना अब दुई डाँडा पारीको बिल्कुलै नौलो परिवेशमा नयाँ घरमा बुहारी बनी ।
भारतीय सेनामा कार्यरत लालबहादुरको यो दोस्रो छुट्टी थियो । ईष्टमित्र र बाबुआमाले मैना फूल जस्ती छ भने । त्यो फुललाई आफ्नो घरमा सजाउन पाए घरै सुन्दर हुन्छ भने । लालबहादुर पनि लठ्ठियो, देख्यो मैना साँच्चीकै फूल जस्ती छ, गोरी छ, अग्ली छ, शर्मिली छ, लच्छिनकी छ । लोग्ने मानिस भमरा हुन् । लालबहादुर झन् तिर्खाएको भमरा । उसले मैनालाई बिहे गर्यो, तिर्खा मेट्यो ।
भारतीय आर्मी, त्यसमाथि भर्खरै बिहे भएको ! दुई महिनाको उसको छुट्टी घर- ससुराली गर्दैमा बित्यो । मैनाले लाहुरे पतिलाई खुब रत्याई आफू पनि रत्यिई ।
दुई महिनाको छुट्टी पनि सकियो । परदेश जाने अघिल्लो रात मैना पनि निदाउन सकिन लालबहादुर पनि । एक अर्काको हातको सिरानी गरेर दुवैले बिछोडको आँसु झारे । प्रणयको मिठो मधुमासमा कतै हुरीले लछारे जस्तो भयो । रोएरै उज्यालो भयो ।
उज्यालो भयो । बाबुआमाले रातो टीका निधारै भरी लगाएर आशीर्वाद दिए । मैनाले पतिलाई बिदाइ ढोग दिई । लाहुरे घरबाट निस्क्यो । मैनाको मन अमिलो भयो, मुटुमा किला रोपे सरी भयो । ढोका थुनेर धेरैबेर रोई । बाबु आमाले पनि दुई थोपा आँसु झारे ।
लालबहादुरले डाँडा पार नहुन्जेल घरतर्फ फर्किफर्कि हेर्यो । उसलाई लाग्थ्यो उसकी प्राणप्यारी आँसु बगाउँदै उसको पिछा गरिरहेकी छ । बस स्टेसन आयो, बस चढ्यो, सुनौली पुग्यो । सुनौलीबाट गोरखपुर अनि गोरखपुरबाट रेलको सफर । केही घण्टा अघिसम्म आफ्नै घर आँगनमा रमाएको ऊ, अहिले परदेशको भूमिमा परदेशी भएको छ ।
अघिल्लो दिन ऊ पल्टनमा हाजिर भयो । भर्खर बिहे गरेर ल्याएकी पुतली जस्ती पत्नीलाई छोडेर आउनु पर्दा कहिलेकाहीँ उसको मन अमिलो हुन्थ्यो । पल्टनमा अरू साथीहरूले कस्ती छन् तेरी बुढी भनी सोध्दा पुतली जस्तै छिन् भन्थ्यो ।
यता मैनालाई पनि परदेशी पतिको खुब याद आइरह्यो । भर्खरै पिरतीको रस बस्न लागेको बेला उसको मालीले उसलाई छाडेर गएको थियो । जानेबेलामा लालबहादुरले चिठ्ठी पठाउने ठेगाना दिएर गएको थियो । मैनाले महिनै पिच्छे आफ्नो खसमलाई मनको बह पोखेर चिठ्ठी पठाउँथी । लालबहादुर पनि आफ्नी पुतलीलाई बराबर चिठ्ठीको जवाफ पठाउँथ्यो ।
समय बितेको पत्तै भएन । लाहुर गएको वर्षदिन पुगिसकेछ । लालबहादुर छुट्टि आयो । मैना अनि पुरै परिवारमा फेरि खुशी छायो ।
घरको एउटा मात्रै छोरा थियो लालबहादुर । ऊ लाहुर गएपनि घरमा बुहारी भएकाले उसका बाबुआमालाई घरमा छोराको अनुपस्थितिको कहिल्यै आभास हुन पाएन । बुहारीले गरेको सेवा सम्मानले उनीहरू अत्यन्तै खुसी थिए तैपनि आजकल केही दिनदेखि बुढाबुढीको मनमा एउटा रहरले डेरा जमाएको थियो ।
राम्ररी सजाइएको गमला त थियो तर त्यहाँ फूल थिएन । अब त्यो गमलामा सानो फूलको बिरुवा भैदिए त्यही बिरुवासँग रमाउँदैमा दिन जान्थ्यो होला । बुढाबुढीलाई अब घर आँगनमा नाति नातिनी खेलेको हेर्ने रहर जाग्यो ।
एकदिन आमाले एकान्तमा पारेर लालबहादुरलाई मनको बह पोखिन्:- बाबु तँसँग हामी साह्रै खुशी छौं, बुहारीले पनि हामीलाई केही कुराको कमी हुन दिएकी छैनन् । अब एक दुई नाति नातिनी यो पिँडी र आँगनमा तातेताते गर्दै खेलेको देख्न पाए अरू केही चाहिँदैन । नातिको मुख देखेर मर्न पाए स्वर्ग पुगिन्थ्यो बाबु ।" उसले केही जवान दिन सकेन ।
मनमनै सोंच्यो:- ठिकै भनेकी हुन् आमाले । बेलुका उसले आमाले भनेको कुरा मैनालाई सुनायो । मैना लजाई । हिउँदको आकासलाई चिसो बादले छोपे झैं उसले मैनालाई अंगालोमा कस्यो । मैनाले पनि पतिलाई साथ दिई । उसले सारा शरीर पतिको काखमा छाडिदिई र आँखा बन्द गरी । एकैछिनमा त्यहाँ प्रणयको वसन्त ऋतु आयो । प्रेमिल पंक्षीका जोडी सुखको सागरमा डुबे । पानी पर्यो,बाढी आयो, बाढीमा दुवैजना पसे । निथ्रुक्कै रुझे, निदाए ।
छुट्टिसकेर लालबहादुर फेरि पल्टन फर्क्यो ।
आज रामलाल काकाको नातिको पास्नी छ । गाउँभरीका मान्छेहरूलाई निम्तो गरिएको छ । रामलालका छोरा लक्ष्मण र बुहारी मधु छोराको पास्नीका लागि सामान जुटाउन र निम्तालुहरूको व्यवस्थापनमै ब्यस्त छन् । एक किसिमले बिहे घर जस्तै भएको छ रामलाल काकाको घर आज ।
मैना र उनकी सासू दुवैजना पास्नीको निम्तो मान्न गएका छन् । सासूले काकाको घरायसी काम सघाई दिइन् भने मैना रोटी र कसार बनाउने महिलाहरूसँगै काम गरी ।
बच्चाको पास्नीको कार्यक्रम सकियो । सबैले बच्चालाई टीका लगाएर आशीर्वाद दिए । निम्तालु सबैले मिठामिठा भोजन ग्रहण गरे । माहोल निकै रमाइलो थियो । यत्तिकैमा काकीले मैनाकी सासूतिर हेर्दै भनिन्:-"अब अर्को साल तिम्रो नातिको पास्नी यस्तै रमाइलो गरी मनाउ पाइयोस् ठुली ।" सबै जना हाँसे । लाजले रातो पिरो भएकी मैना घरतिर भागी ।
छोरा पाउनु कता हो कता, कन्ननीको हतपत-मनमनै सोंची ।
यसपाली मैना दोजीया छे कि भन्ने सबैको मनमा थियो तर त्यसै रात उसको नियमित मासिक श्राब भयो । यो साल घरमा नयाँ सदस्य नआउने भो- सासू ससुराको मन खिस्रिक्क भयो ।
छरछिमेकीका घरमा बालकहरू कृष्ण झैं कहिले आमाका काखमा त कहिले आँगन भरी खेलेको देख्दा मैनाको मनमा पनि मातृत्व बिजारोपण हुन थालेको थियो । परदेशीको नासो भनेर काखमा खेलाउन पाए पनि त्यो पापी परदेशीको यो बिधी यादले त सताउँदैनथ्यो कि ? मैना मनमनै यस्तै सोंच्दथी ।
हिउँद गयो वर्षा याम पनि आयो गयो । यस पटक छुट्टीबाट गएको दस महिनामै लालबहादुर फेरि छुट्टीमा घर आएको छ त्यो पनि दुई महिनाको । कश्मीरबाट उसको पोष्टिङ् गोरखपूर भएको छ । करीब चार वर्ष पछाडि उसले यो वर्ष दशैं तिहार घरमै मनाउने छ । घर खुशीले भरिएको छ ।
दशैं आयो गयो । केही दिनपछि तिहार पनि आयो । तिहारमा मैना दुई दिन मात्रै बसि माइती र फर्कि हाली । लालबहादुरले परिवार र ईष्टमित्रका साथ दशैं र तिहार खुब रमाइलो गरी मनायो । तिहार लगत्तै छुट्टिसकेर ऊ पल्टन फर्क्यो ।
यसपटक पनि मैनाको पेटमा गर्भ रहेन । घरका सबैको चाहना थियो उसको कोखमा बच्चा होस् र यो घरै उज्यालो होस् । तर सोचेजस्तो भएन ।
गर्भवती हुन नसकेकै कारण केही दिनयता सासू ससुराको बुहारी प्रतिको व्यवहारमा परिवर्तन आएको छ । लालबहादुरले पनि पत्नीको चिठ्ठीको जवाफ फर्काउन छाडेको छ । पहिले पहिले महिनै पिच्छे चिठ्ठी पठाउने उसले अहिले गएको आठ महिनामा दुईवटा मात्रै चिठ्ठी पठायो । चिठ्ठी पठाई हाले पनि आमा हुन नसकेकी भन्दै मैनालाई उपहास गर्थ्यो उसले ।
घरको कलह यतिसम्म बढ्यो कि सासू ससुरा र बुहारी बीचमा दोहोरो सम्वाद हुनै छाड्यो । खाइस् खाइनेस् र सन्चो बिसन्चो सोध्ने आफ्नै मनबाहेक कोहीरहेन अब मैनालाई त्यसघरमा । साह्रै भएपछि एकदिन ऊ माईत गई र दुई हप्ता बसेर फर्की ।
माईतीबाट फर्केपछि कसैलाई नसोधी गएको भन्दै सासूले दिनहुँ टोकस्न थालिन् । ससुराले खासै केही भन्दैनथे तापनि सासू बुहारीको झगडामा उनी आफ्नै पत्नीको पक्ष लाग्दथे र घर झगडा मिलाउनतिर कहिल्यै अग्रसरता देखाउँदैनथे । छरछिमेकीहरू पनि सासूको कुरा सुनेर आजकल मैनासँग उतिसारो हिमचिम बढाउँदैनन् ।
आफ्नै घरभित्र पराई भएकी छ मैना । उसलाई यो घर घरजस्तो लागेको छैन । आफै बसेको ठाउँ कुनै निर्जन मरूभूमि जस्तो लाग्न थालेको छ । वेदनाले पिल्सिएको जिउ लिएर हिँडेकी छ । भित्रभित्रै मरेकी छ तर दुनिया भन्छन् ऊ बाँचेकी छ । यस्तो जीवन पनि के जीवन जहाँ मन र तनको मिलन नहोस् । हो, उसको आफ्नै मनले उसको साथ छाडेको छ । केवल किँकर्तव्यविमुढ ज्यान मात्रै लिएर बाँचेकी छ ऊ ।
जान मन लाग्छ कतै टाढा एकान्तमा जहाँ ऊ रोएको कसैले नदेखोस् । तर जाने कहाँ ? रुन मन लागेको बेला एकान्तमा गएर रुन्छे अनि आफ्नै कर्मै यस्तै रहेछ भनेर आफैलाई सान्त्वना दिन्छे ।
दुई वर्षपछि फेरि लालबहादुर घर आएको छ । छिमेकीहरू भन्छन् - आजकल मध्यरातमा लालबहादुरको घरमा मान्छे रोएको आवाज सुनिन्छ । पँधेरोमा पनि त्यही घरको कुरा चल्छ । "लालबहादुरले त अर्की ल्याउन लागेको छ रे नि !"- पँधेरोमा एउटी बोल्छिन् ।
"नल्याएर के गरोस् त मैना थारी रै'छ"- अर्कीले थप्छे ।
रातदिन कुट्छ रे नि त मैनालाई'-अर्कीले साउती गर्दै भनी ।
"त्यस्तो हुँदा नि किन बसिराखेकी हो त्यो मैना, दुई छाक नि खुवाउन नसक्ने रै'छन् कि के हो माईती पनि ?- पहिली चाहिँ महिला पुन: बोली ।
'गरिब छन् रे'-अर्कीले अट्टहास गर्दै बोली ।
"कस्तो बाँझो कोख भएकी आइमाई रै'छे है ! छि छि छि"-महिलाहरू गलल्ल हाँस्छन् ।
महिलाहरूले आफूलाई गरेको उपहास सुनेर मैनाको मुटु पोलेर आयो । कसैले तिखो छुरीले मुटुमै हाने जस्तै भयो । महिलाहरू अरू पनि के के कुरा गर्दै थिए सुन्नै सकिन उसले । पँधेरो नपुगी घर फर्की । एक मनले त सोंचेकी थिई पँधेरोमा गएर ती कुरौटे आइमाईहरूको जगल्टा च्यातिदिउँ तर सोंची क-कसको जगल्टा च्यात्ने ? कतिजनासँग झगडा गरेर सक्ने ?
मिल्ने भए उसलाई आफ्नै कर्मसँग झगडा गर्ने मन थियो । भेटिने भए खोटो कर्म लेखिदिने त्यो ईश्वरको अनुहार त्यातिदिनु मन थियो । महिलालाई गर्भाधानको मेसिन सम्झने पुरुषवादीहरूको पुरुष जननेन्द्रीय उखेलिदिनु मन थियो अनि भन्नु मन थियो तिमीहरू गर्भ बोक अनि हेर नपुँसक पुरुष हो । तर लाचार छे । लाचारी नै मानिसको सबैभन्दा ठुलो दुश्मन रहेछ । आफैसँग हारी ऊ ।
उसलाई अब त्यो घर अनि समाजमा एक क्षण पनि बस्न मन लागेन । बिहानको खाना पनि नखाई ऊ माईत हिँडी । घरमै रहेका पति लालबहादुर र सासू ससुरा कसैले पनि उसलाई रोक्ने कोसिस गरेनन् । मनको पर्खाल गहिरो गरी भत्किसकेको थियो । जोड्नु उचित पनि सम्झिन उसले । र, सम्भवत अब त्यो जोडिने हालतमा पनि थिएन ।
मैना घर छाडेर माईत गएको दस दिनमै लालबहादुरले गाउँकै नरमायालाई कान्छी श्रीमतीको रुपमा घर भित्र्यायो । यो खबर पाएर पनि मैनालाई कुनै दुख लागेन किनकि ऊ अब सदाका लागि लालबहादुरलाई त्यागेर आएकी थिई । ऊ अब आफ्नो हिस्साको जीवन आफ्नै लागि जिउन चाहन्थी ।
उमेर पुग्दै जाँदा मैना दिनदिन जवानीले मस्त हुँदै गई । माइतीमा रहँदा बस्दा उसको पनि गाउँकै एक युवकसँग हिमचिम बढ्यो । अन्ततः नजिकैको मन्दिरमा गएर एकदिन उनीहरूले विवाह गरे । विवाहको केही महिनामै ऊ गर्भवती समेत भई र एक वर्ष नहुँदै उसको कोखबाट छोराको जन्म पनि भयो ।
विवाह पछि मैनाका पति पत्नी मिलेर गाउँमै रासन दुकान खोले । दुकानबाट राम्रो आम्दानी हुन थालेपछि उनीहरूले दुकानको छेउमै रासन मिल पनि राखे । मिल पतिले हेर्छन् भने दुकान मैनाले सम्हाल्छिन् ।
बिहेको चार साल बितिसकेको छ र मैनाको कोखबाट दोस्रो सन्तानको रुपमा छोरीको जन्म भएको छ । मैना अब पहिलाकी मैना रहिन । अहिले उसको संसार बदलिएको छ अनि आकास अँझै विशाल । उसका सपना बिस्तारित भएका छन् भने बाटा चौडा । बिगत पुरै मेटिएका छन् अतितका पानाबाट, छन् त केबल सुन्दर वर्तमान र सुनौलो भविश्यको रंगीन चित्र मात्र ।
दोस्रो विवाह गरेको लालबहादुर फेरि पनि खुसी हुन सकेन । बिहेपछि उसले नरमायालाई दुई साल पल्टनमै राख्यो । त्यसपछि पनि वर्षै पिच्छे घर छुट्टीमा आयो तर नरमाया आमा बन्न सकिन । गोरखपुरदेखि लखनउ र काठमाडौँका कैयौं अस्पतालमा उसले नरमायाको स्वास्थ्य परीक्षण गरायो तर हरेक अस्पतालले नरमाया बिल्कुल स्वस्थ रहेको र उनी बच्चा जन्माउन सक्षम रहेको रिपोर्ट दिए ।
त्यसो भए सन्तान किन हुँदैन त ? कहीं आफ्नै कारण सन्तान नभएको त होइन कतै ? यस्तो सोंचाई आउनासाथ ऊ घबराउँथ्यो । अब त सन्तान नभएको चिन्ताभन्दा बढी कहीं आफ्नै मर्दाङ्गीको खिल्ली उड्ने हो कि भन्ने चिन्ताले सताउँथ्यो उसलाई । त्यसैले आफ्नो कमजोरीको पटाक्षेप हुने डरले श्रीमतीका कारणले बच्चा नभएको देखाउन विभिन्न अस्पताल चाहर्दै उसले नरमायाको स्वास्थ्य परीक्षण गराउँछ ।
नरमायाले पनि पतिको कमजोरी बुझिसकेकी छ । यसै विषयलाई लिएर लालबहादुर र नरमायाको बीच आजकल खटपट सुरु भएको छ । अवस्था यतिसम्म पुगिसकेको छ कि अब आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षण गराई त्यसको ईलाज नगराई केबल अर्कालाई मात्र दोषी प्रमाणित गर्न खोजिरहने हो भने आफू अब यो घरमा बस्न नसक्ने धम्की पनि नरमायाले पति लालबहादुरलाई दिन्छे ।
अन्त्यमा बाध्य भएर लालबहादुर पत्नी नरमायाको साथमा जिल्ला सरकारी अस्पतालमा आफ्नो स्वास्थ्य परीक्षण गराउन जान्छ । आवश्यक सम्पूर्ण परीक्षणपश्चात डाक्टरले जुन रिपोर्ट लालबहादुरको हातमा थमाई दिन्छन् त्यसको कारण आज ऊ स्वयम्सँग र पत्नी नरमायासँग पनि लज्जाबोध गरेको छ । हिँजोसम्म जुन पौरुष र मर्दाङ्गीको खुला छाती देखाउँदै पत्नीलाई ललकार्थ्यो ऊ, आज हिनताबोधले भित्रभित्रै जलेको छ । डाक्टरले ऊ बाँझोपनाको शिकार भएकोले बाबु बन्न नसक्ने रिपोर्ट दिएका छन् । नियतिको कठोर निर्णय चुपचाप स्वीकार्नु उसको बाध्यता बनेको छ ।
संयोग नै भन्नु पर्छ आज सोही अस्पतालमा मैना पनि स्थायी परिवार नियोजन गर्न पतिको साथमा आएकी छ । डाक्टरी रिपोर्ट हातमा लिएर डाक्टरको क्याबिनबाट बाहिर निस्कँदा जब मैनासँग नजर जुझ्छ, लालबहादुरले हिनताबोध र लज्जाले नजर झुकाउँछ ।
अजित क्षेत्री
Note : Story copyright owned by Writer
Thaha Sanchar Network Presents 
